De ‘haarlemmerolie’ van Prothya Biosolutions redt veel levens
Menselijk plasma is een bijzondere vloeistof; het bevat duizenden eiwitten die nodig zijn voor ons lichaam. Als je een tekort hebt aan een van deze eiwitten, kun je enorm geholpen worden met eiwitten uit het plasma van donors. Prothya Biosolutions – Hid-bewoner van het eerste uur – maakt dit soort geneesmiddelen. Daarvoor werkt het bedrijf nauw samen met de verschillende onderdelen van Sanquin.
Bloed bestaat voor ongeveer de helft uit plasma en de helft uit bloedcellen. Plasma is voor het grootste deel water met eiwitten, waaronder antistoffen, enzymen en hormonen. De rest van het plasma bestaat uit stoffen als suikers en vetten. In feite is plasma een transportmiddel om die andere stoffen door het lichaam heen te vervoeren. De eiwitten zijn ontzettend belangrijk. Er zijn duizenden verschillende soorten die allemaal een eigen functie in het lichaam hebben. Sommige helpen bijvoorbeeld om het bloed te laten stollen bij een wond. Anderen helpen het afweersysteem om ziekmakende indringers in het lichaam te bestrijden.
Middel
Prothya Biosolutions haalt uit donorplasma verschillende eiwitten om er geneesmiddelen van te maken. ‘Deze plasmageneesmiddelen verhogen de kwaliteit van leven enorm en zijn soms zelfs levensreddend’, zegt Ruud Zoethout, vicepresident Commerce van Prothya. ‘Ze worden voor de behandeling van meer dan honderd verschillende ziekten ingezet. Ons meest voorgeschreven geneesmiddel is Nanogam, dat het eiwit immunoglobuline bevat. Nanogam lijkt wel wat op “haarlemmerolie”, omdat het een middel is voor veel verschillende ziekten. Artsen schrijven het onder meer voor bij de behandeling van erfelijke afweerstoornissen. Maar ook bij tal van ziektes waarbij het afweersysteem ontregeld is en het zich tegen het lichaamseigen processen keert, zoals neuromusculaire aandoeningen (spierziekten). Patiënten krijgen het toegediend via een infuus met daarin een concentratie van 10 procent immunoglobuline.’
Ruim 1.200 patiënten in Nederland gebruiken Nanogam, voor verschillende aandoeningen.
Bijzondere coronavariant
Naast de reguliere Nanogam heeft Prothya in de coronapandemie een bijzondere variant ontwikkeld, met antistoffen tegen het COVID-19-virus. Ruud: ‘Deze speciale Nanogam hebben we in 2020 geproduceerd in opdracht van het ministerie van VWS om zo een behandelmogelijkheid aan te bieden bij de tweede golf. Het is gemaakt van plasma van ex-coronapatiënten, waarin hun antistoffen tegen het virus zitten. Inmiddels weten we dat deze antistoffen patiënten die met COVID in het ziekenhuis liggen niet of onvoldoende helpen. De patiënten in de ziekenhuizen hebben deze anti-COVID-antistoffen ook zelf aangemaakt. Daarom is de inzet van dit experimentele middel verlegd naar patiënten die zelf geen adequate afweer hebben en die zich om medische redenen niet kunnen laten vaccineren. Voor dit type patiënten wordt de speciale Nanogam ingezet. In opdracht van het ministerie van VWS worden de klinische gegevens verzameld om zo een betere conclusie te kunnen trekken over het gewenste effect.’
Goed ingespeeld op elkaar
De totstandkoming van dit speciale Nanogam is een fraai staaltje samenwerking met de verschillende onderdelen van Sanquin. Ruud: ‘Op de eerste plaats natuurlijk met de Bloedbank van Sanquin, die duizenden donors heeft opgeroepen om na een positieve coronatest hun plasma te komen doneren. Sanquin Research ontwikkelde een test om de juiste antistoffen tegen het COVID-virus te kunnen aantonen. En de diagnostische labs van Sanquin Diagnostiek hebben gemeten of er voldoende hoeveelheid van de antistoffen aanwezig was in het gedoneerde plasma en in het eindproduct.’ Ook bijzonder was de snelheid waarmee deze Nanogam-variant werd ontwikkeld. Ruud: ‘Voor de productie van een batch ‘gewone’ Nanogam staat gemiddeld zes maanden. Dat is gerekend vanaf de binnenkomst van de gedoneerde zakken plasma tot het vrijgegeven eindproduct. Maar deze speciale batch hebben we met een superstrakke planning in de helft van de tijd weten te realiseren – drie maanden. We zijn natuurlijk sowieso goed op elkaar ingespeeld: we hebben al een lange geschiedenis van samenwerking met Sanquin Bloedbank, Research en Diagnostiek.’
Bewogen jaar
Ruud en zijn collega’s hebben een bewogen jaar achter de rug: per 1 januari 2021 heeft het bedrijf – toen nog Sanquin Plasma Products (SPP) geheten – nieuwe eigenaren en bestuurders gekregen en is het geen onderdeel meer van Stichting Sanquin. ‘Sanquin is aandeelhouder en belangrijke partner gebleven’, zegt Ruud. ‘We zullen ook zeker blijven samenwerken met de verschillende onderdelen van Sanquin. Maar we varen nu een eigen, zelfstandige koers.’ Bovendien is SPP dit jaar met zusterbedrijf Plasma Industries Belgium (PIBe) geïntegreerd tot één organisatie. De nieuwe naam luidt per juli 2021 Prothya Biosolutions. Ruud begeleidde als transition lead het integreren van SPP en haar Belgische zuster. ‘We hebben er hard aan gewerkt’, zegt Ruud. ‘Natuurlijk zijn er cultuurverschillen tussen Belgen en Nederlanders om te overbruggen. Maar de overeenkomsten tussen SPP en PIBe zijn groter dan de verschillen. Beide organisaties hebben veel expertise met het verwerken van plasma tot geneesmiddelen voor opdrachtgevers en patiënten en zijn zeer service- en klantgericht. De expertises vullen elkaar mooi aan: PIBe is vooral gericht op het voortraject van plasmabewerking, terwijl SPP juist meer gespecialiseerd is in het natraject en de afzetmarkten.’
Nederlandse zelfvoorziening
In de tak van sport van Prothya gaat het over de beschikbaarheid van plasma. Ruud: ‘Dit jaar hebben we het fundament gelegd voor het verkrijgen van meer plasma door meerdere nieuwe partners aan ons te verbinden. Hierdoor ziet de toekomst van Prothya Biosolutions er veelbelovend uit. Een groeiend aantal patiënten krijgt plasmageneesmiddelen voorgeschreven, onder andere doordat hun diagnose steeds makkelijker kan worden gesteld en landen het zich ook kunnen veroorloven om plasmaproducten aan te kopen. Daardoor stijgt de wereldwijde vraag naar donorplasma en plasmageneesmiddelen enorm. De les van de coronapandemie is dat plasma niet altijd voldoende beschikbaar is, hierdoor is er wereldwijd een tekort ontstaan aan immunoglobuline. Prothya verwerkt het door Sanquin Bloedbank ingezamelde Nederlandse plasma en biedt dit de Nederlandse ziekenhuizen aan. Dat is best bijzonder; zo zijn er in de coronapandemie geen tekorten in Nederland, iets om zorgvuldig te bewaken.’
